Λογοκρισία και Τέχνη

Λογοκρισία και Τέχνη στην Ελλάδα και στον κόσμο

Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Τέχνη και Δημόσια Σφαίρα», Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών και Τμήμα Πολιτικών Επιστημών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

ΔΙΔΑΣΚΟΥΣΕΣ :

Πηνελόπη Πετσίνη - Επιστημονικά Υπεύθυνη μεταδιδακτορικού ερευνητικού προγράμματος ΕΛΙΔΕΚ "Η λογοκρισία στον Κινηματόγραφο και τις Εικαστικές Τέχνες"

Ηρώ Κατσαρίσου– Διευθύντρια, MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης

[στο πλαίσιο της προγραμματικής συνεργασίας με το

ΜΟΜus - Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης]

Πώς έχει διαμορφωθεί ιστορικά το πρόσωπο της λογοκρισίας στην τέχνη στην Ελλάδα και διεθνώς; Ποια είναι τα λογοκριτικά κίνητρα; Πώς εκδηλώνεται η λογοκρισία στο όνομα του θρησκευτικά ιερού, του εθνικά θεσφάτου ή ακόμη και του πολιτικά ορθού; Πώς εξελίσσεται μέσα στον χρόνο ο Λόγος περί λογοκρισίας και ελευθερίας της έκφρασης, και πώς αλλάζει η δημόσια πρόσληψη της ίδιας της έννοιας «λογοκρισία»; Γιατί ένα έργο τέχνης προκαλεί πολλαπλάσιες αντιδράσεις όταν εκτεθεί στον δημόσιο χώρο; Είναι λογοκρισία το να αμφισβητεί κανείς τα δημόσια μνημεία; Τι είναι, εντέλει, λογοκρισία;

Εστιάζοντας το ενδιαφέρον σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους και περιστατικά, το μάθημα επιχειρεί να απαντήσει στο τι εννοούμε όταν μιλάμε για λογοκρισία στην τέχνη, στην Ελλάδα και διεθνώς. Εξετάζοντας γνωστά και αναδεικνύοντας άγνωστα λογοκριτικά περιστατικά του 20ού και 21ου αιώνα, θα παρουσιάσουμε τις ποικίλες μορφές που έλαβε η λογοκρισία ως κεντρικό εργαλείο διαφόρων πολιτικών καθεστώτων για τη ρύθμιση, τον περιορισμό και τον έλεγχο της ελευθερίας της έκφρασης.

Το μάθημα αποτελεί μια συνεργασία του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Τέχνη και Δημόσια Σφαίρα» με το ΜΟΜus, τον Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης, με τη συμμετοχή και ερευνητών του μεταδιδακτορικού ερευνητικού έργου «Η λογοκρισία στον Κινηματογράφο και τις Εικαστικές Τέχνες: Η Ελληνική εμπειρία από τα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι σήμερα» (CIVIL) που φιλοξενήθηκε στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου (ΕΛΙΔΕΚ).

Σκοποί του μαθήματος: Στο μάθημα θα επιχειρηθεί η ανάδειξη συγκεκριμένων λογοκριτικών πρακτικών και συμβάντων σε διαφορετικά καλλιτεχνικά πεδία τόσο από τη διεθνή όσο και από την ελληνική ιστορία. Θα ενθαρρύνει έτσι συγκριτικές προσεγγίσεις που μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε συνέχειες, ασυνέχειες και μεταβάσεις στις πράξεις και στους στόχους της λογοκρισίας, καθώς και στις λογοκριτικές πρακτικές, και να προσδιορίσουμε τις αλλαγές στην ίδια την έννοια της «λογοκρισίας» και στη δημόσια πρόσληψή της.

Επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος επιδιώκεται οι μεταπτυχιακοί φοιτητές και φοιτήτριες σε επίπεδο γνώσεων να έχουν εξοικειωθεί με τις σταθμίσεις ελευθερίας της καλλιτεχνικής έκφρασης με την προστασία της ανθρώπινης προσωπικότητας και να γνωρίσουν κρίσιμα στιγμιότυπα της λογοκρισίας στην τέχνη.

Σε επίπεδο δεξιοτήτων, να είναι σε θέση να αναστοχάζονται αναφορικά με τα περιστατικά λογοκρισίας, όπως και να συγγράψουν ένα εκτενές κείμενο σε θεματική του πεδίου αυτού (εργασία μεταπτυχιακού επιπέδου) χρησιμοποιώντας την ανάλογη βιβλιογραφική τεκμηρίωση.

Σε επίπεδο στάσεων, να αξιολογούν περιστατικά λογοκρισίας στην τέχνη αλλά και στη δημόσια σφαίρα εν γένει και να διαμορφώνουν κριτικό λόγο προάγοντας την ελεύθερη σκέψη εντός και εκτός πανεπιστημιακού χώρου.

Τρόποι αξιολόγησης: Το μάθημα αξιολογείται με σύντομες ατομικές παρουσιάσεις εργασιών των φοιτητών-τριών που παρουσιάζονται εντός διδακτικού χρόνου (30%), όπως και με κατάθεση γραπτού κειμένου τεκμηρίωσης με χρήση βιβλιογραφικών πηγών (70%) έκτασης που θα οριστεί από τις διδάσκουσες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Πηνελόπη Πετσίνη, Δημήτρης Χριστόπουλος (επιμέλεια) Λεξικό λογοκρισίας στην Ελλάδα – Καχεκτική δημοκρατία, δικτατορία, μεταπολίτευση, Καστανιώτης, Αθήνα 2018.

Πηνελόπη Πετσίνη, Δημήτρης Χριστόπουλος (επιμέλεια), Η λογοκρισία στην Ελλάδα, Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ – Παράρτημα Αθηνών, Αθήνα, 2016. Το βιβλίο διατίθεται και ηλεκτρονικά: https://rosalux.gr/sites/default/files/publications/logokrisies.pdf

Δημήτρης Χριστόπουλος (επιμέλεια),‘Όλα μπορούν να λεχθούν’ ή υπάρχουν ‘εκείνα που δεν λέγονται’; Βιβλιόραμα & Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Αθήνα 2015.

Γιάννης Ζιώγας, Λεωνίδας Καραμπίνης, Γιάννης Σταυρακάκης, Δημήτρης Χριστόπουλος (επιμέλεια) Όψεις λογοκρισίας στην Ελλάδα, Νεφέλη, Αθήνα 2008.

Δημήτρης Χριστόπουλος (επιμέλεια),Ο θεός δεν έχει ανάγκη εισαγγελέα – Εκκλησία, Βλασφημία και Χρυσή Αυγή, Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου & Νεφέλη, Αθήνα 2013.

Νίκος Αλιβιζάτος , Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση (1922-1974): όψεις της ελληνικής εμπειρίας, Θεμέλιο, Αθήνα 1995.

D. Biltereyst, R. Vande Winkel (επιμέλεια), Silencing Cinema: Film Censorship around the World, Palgrave Macmillan, New York 2013.

R. C. Post (επιμέλεια) Censorship and Silencing: Practices of Cultural Regulation, Getty Research Institute for the History of Art and the Humanities, Los Angeles 1998.

R. Burt , The Administration of Aesthetics: Censorship, Political Criticism, and the Public Sphere, University of Minnesota Press, Minneapolis & London 1994.

B. Müller (επιμέλεια) Censorship and Cultural Regulation in the Modern Age (Critical Studies 22), Rodopi, Amsterdam & New York 2003.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ

Παρασκευή 17:30 – 20:30

[ΜΟΜus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης - Αποθήκη Α', Λιμάνι Θεσσαλονίκης]

Παρασκευή 14/10

Εισαγωγή: Τέχνη και λογοκρισία

Ηρώ Κατσαρίδου – Πηνελόπη Πετσίνη

H ελευθερία της έκφρασης

Ανδρέας Τάκης (νομικός, ΑΠΘ)

ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ - ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Παρασκευή 21/10

Εκφυλισμένη Τέχνη: Λογοκρισία και Ναζισμός

Πηνελόπη Πετσίνη

Παρασκευή 4/11

Ρωσική τέχνη 1900-1930

Μαρία Τσαντσάνογλου (ιστορικός τέχνης, διευθύντρια MOMus)

Παρασκευή 18/11

Ρωσική τέχνη. 1940 – σήμερα

Μαρία Τσαντσάνογλου

Παρασκευή 25/11

Αθέατη λογοκρισία

Ηρακλής Παπαϊωάννου (ιστορικός φωτογραφίας, επιμελητής MOMus)

Killed Negatives

Νάγια Γιακουμάκη (ιστορικός-θεωρητικός σύγχρονης τέχνης, Hellenic Center London)

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ - ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Παρασκευή 2/12

Ο λογοκριτικός μηχανισμός

Γιάννης Γκλαβίνας (ιστορικός - αρχειονόμος, Γενικά Αρχεία του Κράτους)

Άτυπη Λογοκρισία: Οι εικαστικές τέχνες στη Δικτατορία των Συνταγματαρχών

Ελένη Κούκη (ιστορικός, Πάντειο & ΕΑΠ)

Παρασκευή 9/12

Πολιτισμικοί πόλεμοι: Πολιτική λογοκρισία και μάχες της μνήμης στη Μεταπολίτευση

Πηνελόπη Πετσίνη

Παρασκευή 16/12

Ηθικός Πανικός: Πορνογραφία και βλασφημία- Βία, τρόμος, φανταστικό

Χρήστος Τριανταφύλλου (ιστορικός, Πάντειο & ΠΑΔΑ) - Πηνελόπη Πετσίνη

ΔΗΜΟΣΙΑ ΤΕΧΝΗ

Παρασκευή 13/1

Η λογοκρισία σε έργα γλυπτικής

Γιάννης Μπόλης (ιστορικός τέχνης, επιμελητής MOMus)

Παρασκευή 20/1

Η λογοκρισία σήμερα: διεθνείς οργανώσεις τέχνης, η κουλτούρα της ακύρωσης και ο δημόσιος χώρος

Ηρώ Κατσαρίδου

Παρασκευή 27/1

Λογοκρισία, πολιτικές της μνήμης και δημόσια μνημεία

Ελένη Κούκη - Πηνελόπη Πετσίνη

Παρασκευή 3/2

Παρουσίαση εργασιών

Παρασκευή 10/2

Παρουσίαση εργασιών

<<back