Censorship in Visual Arts and Film (CIVIL)
«Η λογοκρισία στον Κινηματογράφο και στις Εικαστικές Τέχνες:
Η ελληνική εμπειρία από τα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι σήμερα»
Είδος έργου: Έργο ΕΛΙΔΕΚ για την ενίσχυση Μεταδιδακτορικών Ερευνητών/τριών (2018-2021)
Φορέας Υποδοχής: Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Προϋπολογισμός: 240.000 ευρώ
Επιστημονικά Υπεύθυνη: Πηνελόπη Πετσίνη
Ερευνητική Ομάδα: Στρατής Μπουρνάζος, Πηνελόπη Πετσίνη, Χρήστος Τριανταφύλλου, Βάλια Τσιριγώτη, Μιχάλης Στεφανιδάκης, Μαρία Χάλκου, Δημήτρης Χριστόπουλος
Η λογοκρισία έχει επανέλθει στο προσκήνιο όχι μόνο σε τοπικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Οι τελευταίες δεκαετίες σηματοδότησαν μια αναβίωση των λογοκριτικών φαινομένων, προσελκύοντας το δημόσιο ενδιαφέρον και αποδεικνύοντας ότι, ακόμα και στην δημοκρατία, η λογοκρισία απέχει πολύ από το να εκλείψει. Πρόσφατα, το ζήτημα της ελευθερίας του λόγου και τα όρια της έκφρασης αμφισβητήθηκαν καίρια μέσα από μια σειρά πράξεων που συνιστούν ισχυρή παραβίαση της καλλιτεχνικής και ακαδημαϊκής ελευθερίας. Στην Ελλάδα, αυτό το είδαμε να εκτείνεται από την ακύρωση της πολιτικά αμφιλεγόμενης παράστασης του Εθνικού Θεάτρου «Η ισορροπία του Nash» (2016) έως τη δίκη του ιστορικού Heinz Richter (2015) βάσει της νομοθεσίας περί ρητορικής μίσους. Ταυτόχρονα, σε παγκόσμιο επίπεδο, γίναμε μάρτυρες ακόμη και της λογοκρισίας στην πιο ακραία της μορφή όπου η αποσιώπηση εξομοιώνεται, κυριολεκτικά, με το θάνατο: από την ανανέωση των φατβά κατά συγγραφέων όπως ο Σαλμάν Ρουσντί έως τις δολοφονίες στο Charlie Hebdo. Τα γεγονότα αυτά αποκαλύπτουν τη σημασία, την πολυπλοκότητα και την επικαιρότητα του φαινομένου της λογοκρισίας καθώς και τη σχέση του με αντικρουόμενα εθνικά, πολιτικά, κοινωνικά και θρησκευτικά συμφέροντα. Από αυτή την άποψη, η μελέτη της ιστορίας της λογοκρισίας στην Ελλάδα αφορά ορισμένα από τα πιο ακανθώδη ζητήματα και πρακτικές της σύγχρονης, διεθνούς και εγχώριας, κοινωνικοπολιτικής και πολιτισμικής πραγματικότητας και αντανακλά την υποδοχή τους στα πεδία του επίσημου, του δημόσιου και του ακαδημαϊκού διαλόγου.
Το έργο φιλοξενείται στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, και στοχεύει αφενός σε μια συγκριτική χαρτογράφηση του λογοκριτικού Λόγου στον κινηματογράφο (ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ) και τις εικαστικές τέχνες (ζωγραφική, σχέδιο, γλυπτική, φωτογραφία, video-art και κόμικς), και αφετέρου σε μια ανάλυση περιπτώσεων λογοκρισίας, υπό το φως της πρόσφατης επιστημονικής γνώσης. Εστιάζοντας στον κινηματογράφο και στις εικαστικές τέχνες καλύπτει δύο καλλιτεχνικούς και πολιτισμικούς τομείς που, από τη μια πλευρά, παραμένουν υπό-ερευνημένοι σε σχέση με τη λογοκρισία και, από την άλλη, συνδυάζουν διαφορετικά χαρακτηριστικά και συμπεριφορές: Ο Κινηματογράφος είναι ένα εξαιρετικά δημοφιλές μέσο που έχει επί μακρόν υποβληθεί σε κρατικούς και θεσμικούς ελέγχους, ενώ οι εικαστικές τέχνες στοχεύουν σε σημαντικά μικρότερο κοινό και δεν έχουν ενταχθεί σε παρόμοια θεσμικά πλαίσια. Το χρονικό πλαίσιο της προτεινόμενης έρευνας αντανακλά τις σημαντικές αλλαγές του σύγχρονου πολιτισμικού και πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα μέσα από διακριτές ιστορικές περιόδους: την αποκαλούμενη «καχεκτική δημοκρατία» των μεταπολεμικών χρόνων (1944-1967), τη δικτατορία των Συνταγματαρχών (1967-1974) και την εποχή από τη Μεταπολίτευση μέχρι σήμερα. Αυτό ενθαρρύνει συγκριτικές προσεγγίσεις που μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε συνέχειες, ασυνέχειες και μεταβάσεις στις πράξεις και τους στόχους της λογοκρισίας, καθώς και στις λογοκριτικές πρακτικές, και να προσδιορίσουμε τις αλλαγές στην ίδια την έννοια της «λογοκρισίας» και στη δημόσια πρόσληψή της.